Γεννήθηκε στην Σάντα του Πόντου το 1885. Ήταν ένας απο τους πιο φημισμένους οπλαρχηγούς της περιοχής . Εμφανίστηκε ως οπλαρχηγός κατά τη Ρωσική κατοχή του Πόντου (1916-18). Με την αποχώρηση των Ρώσων πάρθηκε η απόφαση για ένοπλη αντίσταση, σε μιά εποχή που ο αγώνας στα βουνά της Σάντας ήταν δύσκολος. Ανάδειξε μια καινούρια γενιά παλικαριών που έγιναν θρύλος.
Αρχές του 1918, αέρας πολεμικός φυσούσε στα χωριά της Σάντας κι όλοι οι Σανταίοι βρισκόντουσαν στα όπλα. Επιταγμένα άπ' την Επιτροπή της άμυνας όλα τά ζώα, νοικιασμένα κι’ άλλα απ’ τήν Γαλίαινα, έτοιμα ολούθε τά παλληκάρια, μέ τους σκοπούς στα χαρακώματα, πού είχαν διαταγή να ρίξουν τρεις τουφεκιές για σύνθημα στην περίπτωση πού θα φαινόταν ο εχθρός.
Η πιο δραματική στιγμή του αντάρτικου της Σαντάς, ήταν η μάχη στη σπηλιά της Μαγάρας. Όπως αναφέρει σε αφήγση του στην "Ποντιακή Εστία" (τεύχος 88), ο Κρωμναίος Ζαχαρίας Μουσικίδης, οι αντάρτες στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1921, μαζεύτηκαν στη Μάγαρα (Μεγάλη Σπηλιά) μαζί με 300 γυναικόπαιδα από τη Σάντα. Οι αντάρτες Σανταίοι ήταν εκατο. Εκεί ταμπουρώθηκαν. Οι Τούρκοι του Σουλεϊμάν Κάλφα τους επιτέθηκαν και ζήτησαν να παραδοθούν. Ο Δημήτριος Τσιρίπ, υπαρχηγός του Ευκλείδη, βγήκε και φώναξε πως δεν παραδίδονται. Μιά σφαίρα τον χτύπησε στο κεφάλι και τον σκότωσε. Ο Ζαχαρίας Μουσικίδης στην αφήγησή του, συνεχίζει:
Ο Ευκλείδης Κουρτίδης ήρθε στην Ελλάδα το 1924 και εγκαταστάθηκε στη Νέα Σάντα στο Νομό Κιλκίς. Αρνούμενος να εξαργυρώσει τους αγώνες και τη φήμη του, ασχολήθηκε με την κτηνοτροφία. Απεβίωσε στις 10 Φεβρουαρίου του 1937, όταν έπεσε απο το κάρο του και τον ποδοπάτησαν τα άλογά του. Η αγάπη του για την πατρίδα, το ήθος του και η απαράμιλλη παλικαρία του, έγινε τραγούδι:
Ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας του Ποντιακού ελληνισμού είναι οι προσπάθειες που έγιναν για την δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους στον Πόντο, στο πλαίσιο των πολιτικών ζυμώσεων και των διπλωματικών παιχνιδιών στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο πόλεμος αυτός υπήρξε ιδιαίτερα οδυνηρή εμπειρία για τους Έλληνες του Πόντου, γι’ αυτό και προσπάθησαν πριν τελειώσει, να εξασφαλίσουν τις συνθήκες που θα τους επέτρεπαν να ζήσουν ειρηνικά και να συνεχίσουν την πνευματική και την εμπορική τους ανάπτυξη.
Το 1916 μετά την πανωλεθρία των Τούρκων στο μέτωπο του Καυκάσου, τα ρωσικά στρατεύματα με επικεφαλής τον Δούκα Νικολάγιεβιτς, βάδισαν προς την Τραπεζούντα. Οι τουρκικές αρχές έσπευσαν να εγκαταλείψουν την περιοχή, ορίζοντας προσωρινή κυβέρνηση μια μεικτή ελληνική και τουρκική επιτροπή υπό την προεδρία του μητροπολίτη Χρύσανθου. Στις 3 Απριλίου του 1916, την παραμονή της Κυριακής των Βαΐων ο βάλης Τραπεζούντας Τζεμάλ Αζμή βεης αποχώρησε παραδίδοντας με επίσημο έγγραφο την διοίκηση της χώρας στην προσωρινή κυβέρνηση του Χρύσανθου, που αποτελούνταν από τον μητροπολίτη, τον διευθυντή της αστυνομίας, τον διοικητή της χωροφυλακής, τον Γεώργιο Φωστηρόπουλο, τον Παρασκευά Γραμματικόπουλο και τον Γεώργιο Κογκαλίδη (1) .
Ωστόσο το 1917 συντελείται στην Ρωσία η λεγόμενη Οκτωβριανή Επανάσταση, γεγονός που έχει αντίκτυπο στην παρουσία των ρωσικών στρατευμάτων στον Πόντο. Οι αξιωματούχοι και οι στρατηγοί καθαιρούνται και υπάγονται στα «σοβιετ» των στρατιωτών και των εργατών. Οι τουρκικές στρατιωτικές αρχές βρίσκουν την ευκαιρία και εξαπολύουν στην Τραπεζούντα άτακτα στίφη Τσετών. Η συνθήκη Μπρεστ – Λιτοφσκ, που υπογράφηκε μεταξύ Μπολσεβίκων και Νεότουρκων, βάζει τέλος στην 2ετή παρουσία των ρωσικών στρατευμάτων στην περιοχή της Τραπεζούντας και την προσωρινή κυβέρνηση του Χρύσανθου, που υπήρξε ένα πραγματικό διάλειμμα ειρήνης και ομόνοιας μεταξύ των λαών της περιοχής.
Μετά την αποχώρηση των Ρώσων οι Τούρκοι αρχίζουν νέο κύκλο πιέσεων και βιαιοπραγιών προς τους Έλληνες του Πόντου αλλά και της Μ. Ασίας. Η κατάσταση αυτή συνεχίζεται μέχρι και την παράδοση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στους Συμμάχους τον Οκτώβριο του 1918. Δεδομένης της απόφασης των Συμμάχων να διαλύσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία, γίνονται διάφορες κινήσεις στον Πόντο για πλήρη αυτονόμηση της περιοχής ή για δημιουργία Ποντιοαρμενικού κράτους. Οι Πόντιοι της διασποράς βασισμένοι στις δηλώσεις του Ουίλσον για την αυτοδιάθεση των λαών κινούνται για την δημιουργία αυτόνομου ποντιακού κράτους Στο συνέδριο ειρήνης στο Παρίσι θα παρευρεθεί αντιπροσωπία των Ελλήνων του Πόντου με την δική της πρόταση.(3) 
Προς την κατεύθυνση αυτή δραστηριοποιούνται και οι Πόντιοι της Διασποράς. Ήδη κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου οι Πόντιοι έκαναν αρκετά συνέδρια στις χώρες της τσαρικής Ρωσίας. Τον Ιούλιο του 1917 στο Συνέδριο στο Tαϊγάνιο πάρθηκαν ιστορικές αποφάσεις με σημαντικότερη την εκλογή Κεντρικού Συμβουλίου για τη δημιουργία ανεξάρτητου Ποντιακού Κράτους με προσωρινή έδρα την πόλη Pοστόβ (4). Τον Οκτώβριο του 1918, συνέρχονται στο Αικατερινοντάρ (σημερινό Κρασνοντάρ) της Ρωσίας οι εκπρόσωποι της Κεντρικής Ένωσης των Ποντίων Ελλήνων από όλες τις περιοχές της Ν. Ρωσίας (5). Ενεργό παρέμβαση για την αυτοδιάθεση του Πόντου έκαναν και οι Πόντιοι της Αμερικής. Σε συνέλευσή τους τον Δεκέμβριο του 1918 έβγαλαν ψήφισμα το οποίο απέστειλαν στον πρόεδρο των ΗΠΑ Ουίλσον, στους πρωθυπουργούς Γαλλίας, Αγγλίας, Ιταλίας και στον Ελ. Βενιζέλο, τονίζοντας πως σύμφωνα με την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών και οι Έλληνες του Πόντου έχουν δικαίωμα «αποφασίσωσι περί της εαυτών τύχης και αυτοκυβερνηθώσι» (6).
Στην Ευρώπη ψυχή του αγώνα ήταν ο Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης, ο οποίος με δικά του έξοδα εκτύπωσε και κυκλοφόρησε χάρτη που όριζε τα σύνορα της προτεινόμενης ποντιακής δημοκρατίας, με το επαναστατικό μήνυμα: «Πολίτες του Πόντου ξεσηκωθείτε! Θυμίστε στα φιλελεύθερα έθνη τα ύψιστα δικαιώματά σας για τη ζωή και την ανεξαρτησία». Με δική του πρωτοβουλία, μάλιστα, πραγματοποιήθηκε το Α' Παμποντιακό Συνέδριο του Ελληνισμού του Πόντου στη Μασσαλία από 21 Ιανουαρίου 1918 έως τις 4 Φεβρουαρίου 1918.
Γεννήθηκε στην Ορντού (Κοτύωρα) το 1884, αλλά όπως αναφέρει ο ίδιος σε μία εργασία του, η Πουλαντζάκη είναι η πατρίδα του. Καταγόμενος από πατριαρχική οικογένεια τα πρώτα γράμματα έμαθε στην Πουλαντζάκη και την Κερασούντα, για να συνεχίσει τις σπουδές του στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας από το οποίο και αποφοίτησε το 1902. Συνέχισε τις σπουδές του στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης και πήρε το δίπλωμα το 1912. Κατόπιν πήγε στο Παρίσι όπου το 1914 πήρε πτυχίο στις πολιτικές και κοινωνικές επιστήμες.
Κατά τη διάρκεια του Α’ παγκοσμίου πολέμου ο Ιασωνίδης έφυγε από τη Γαλλία και διαμέσου της Ρουμανίας έφτασε στο Ροστόβ της Ρωσίας για να εμψυχώσει τις ελληνικές κοινότητες του Καυκάσου. Εκεί ίδρυσε και την «Ευξεινοπόντειον ΄Ενωσιν» το 1917. Είναι επίσης από τους ιδρυτές της «Κεντρικής Ενώσεως των Ποντίων» στο Αικατερινοντάρ, 1918. Από το 1917 τόσο στην περιοχή του Καυκάσου όσο και της Κριμαίας κατέφθαναν Πόντιοι πρόσφυγες προκειμένου να σωθούν από τις σφαγές των Τούρκων, ενώ χιλιάδες έφταναν στο Βατούμ ψηφίσματα Ποντίων από όλη τη Νότια Ρωσία για να διακηρύξουν την πίστη τους στην ανεξαρτησία του Πόντου. Έτσι το 1919 συμμετέχει στην Εθνοσυνέλευση των Ποντίων του Βατούμ, της οποίας εχρημάτισε και τελευταίος πρόεδρος, με σκοπό την αποκατάσταση του Πόντου και τη δημιουργία ανεξάρτητης-αυτόνομης Δημοκρατίας. Το 1920 έρχεται στην Αθήνα συμμετέχοντας στις προσπάθειες της κυβέρνησης Βενιζέλου, επισκέπτεται το Παρίσι και το Λονδίνο αργότερα, επικεφαλής της Επιτροπής Εθνικής Αμύνης και αγωνίζεται με κάθε τρόπο για την ανεξαρτησία του Πόντου. Για όλες αυτές τις προσπάθειες καταδικάστηκε ερήμην στον «δι’ αγχόνης» θάνατο από τα δικαστήρια ανεξαρτησίας της Αμάσειας (20-9-1921). Επειδή οι Τούρκοι δεν μπορούσαν να τον συλλάβουν, έπιασαν τον 27χρονο αδερφό του και τον έκαψαν ζωντανό.
Το Σεπτέμβριο του 1922 έρχεται πρόσφυγας στην Ελλάδα όπου γίνεται θερμός προστάτης των προσφύγων που κατέφυγαν εδώ μετά τη μικρασιατική καταστροφή (1922) και τη συνθήκη της Λαζάνης (1923). Το 1927 υπήρξε ένας από τους ιδρυτές της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, η οποία σύμφωνα με το 1ο άρθρο του καταστατικού της σκοπό είχε «την περισυλλογή, μελέτη και δημοσίευσις γλωσσικού, λαογραφικού και ιστορικού υλικού του Πόντου». Με την εγκατάσταση του στην Ελλάδα ασχολείται ενεργά με την πολιτική και από το 1923 εκλέγεται συνεχώς Βουλευτής Θεσσαλονίκης. Εργάστηκε στο Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας όπου για 32 ολόκληρα χρόνια στάθηκε στο πλευρό των προσφύγων, ενώ χρημάτισε και Υπουργός Πρόνοιας επί κυβερνήσεως Φιλελευθέρων από το 1930-1932. 
Το 1936 κατέφυγε στην Αγγλία, αποστρεφόμενος τη δικτατορία που επιβλήθηκε στη χώρα μας, όπου ερευνώντας πολλές βιβλιοθήκες και μάλιστα του Παν/μίου της Οξφόρδης, διαρκώς αρθρογραφούσε σε διάφορες εφημερίδες για τα δίκαια της Ελλάδας εμψυχώνοντας τους Έλληνες στον αγώνα τους εναντίον των δυνάμεων της γερμανικής κατοχής. Μετά το τέλος του πολέμου και την επιστροφή του στην Ελλάδα πολιτεύθηκε και πάλι, επανεκλέγει Βουλευτής και τέλος διετέλεσε Υπουργός Βορείου Ελλάδος. 
Γεννήθηκε το 1856 στην Τραπεζούντα. Πατέρας του ήταν ο περίφημος καπετάν Γιώρ πασάς, ισόβιος δήμαρχος της Κερασούντας και η μητέρα του ήταν Τραπεζούντια από τη γνωστή οικογένεια του Χατζηκακούλογλου. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στη Κερασούντα. Έφηβος έφυγε από εκεί για την Αθήνα να συνεχίσει τις σπουδές του. Παρέμεινε στην πρωτεύουσα της Ελλάδας μέχρι το 1878. Στα 22 του χρόνια έφυγε για την Μασσαλία όπου ζούσε ο θείος του ο Διονύσιος Κωνσταντινίδης που ασχολούνταν με το εμπόριο. Κοντά του παρέμεινε επί 4 χρόνια.
Συνεδρίου που έγινε στη Μασσαλία στις 22 Ιανουαρίου 1918 έστειλε στον επίτροπο (υπουργό) Εξωτερικών της Σοβιετικής Ένωσης Λέοντα Τρότσκι το ακόλουθο τηλεγράφημα: "Συνεδρίον, συγκληθέν εν Μασσαλία, πολίτων καταγομένων εκ Πόντου, αποτελούμενον εξ αντιπρώσωπων πολίτων διαμενόντων εις Ηνωμένας Πολιτείας, εις την Ελβετίαν, εις την Αγγλίαν, εις την Ελλάδα, Αίγυπτον και εις όλας τας χώρας της Ευρώπης και της Αμερικής σας παρακαλεί να συμφωνήσετε, αυτή η χώρα να αναλάβει τας τύχας της, ώστε μετά την αποχώρησιν των Ρωσικών στρατευμάτων να μην ξαναπέσει εις την Τουρκικήν κυριαρχίαν. Επιθυμία μας είναι να δημιουργήσωμεν ανεξάρτητον Δημοκρατίαν, απο τα Ρωσικά σύνορα έως πέρα στην Σινώπην, και παρακαλούμε να επεμβήτε δυναμικά εις αυτό το θέμα. Ελπίζοντες εις την αποτελεσματικήν σας υποστήριξην, σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων. Δια το συνέδριον, ο Πρόεδρος Κωνσταντίνος Γ.Κωνσταντινίδης". Αυτή η κίνηση με την επιστολή δεν πολύ άρεσε στο Υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας. 
Την ίδια χρονιά εξέδωσε στο Παρίσι την περίφημη "Πραγματεία Περί Πόντου, Λόγος εκφωνηθείς εις το εν Μασσαλία Παμπόντιον Συνέδριον" με σκοπό την προώθηση της ιδέας για την δημιουργία μιας ανεξάρτητης Ποντιακής Δημοκρατίας. Ακολουθεί ένα δεύτερο συνέδριο στη Μασσαλία που εξουσιοδοτεί τον Κ. Κωνσταντινίδη να βρει λύση στο εθνικό πρόβλημα. 
Το Φεβρουάριο του 1920 συνοδεύει τον Μητροπολίτη Χρύσανθο που ξαναταξιδεύει στην Ευρώπη μαζί με τους ηγέτες του Ποντιακού κινήματος. Στη διάσκεψη της Ειρήνης, στο Λονδίνο, ο Χρύσανθος υπέβαλε ένα υπόμνημα στις 10 Μαρτίου, με το οποίο ζητούσε τη δημιουργία ελληνικού κράτους στην περιοχή του Πόντου και ανέπτυσσε εκτενώς την επιχειρηματολογία που υποστήριζε τα δίκαια των Ελλήνων της περιοχής. Οι ελπίδες όμως διαψεύστηκαν, τα αιτήματά τους απορρίφτηκαν και ο Πόντος στην ουσία παραχωρήθηκε στην ηττημένη Τουρκία. Τη χαριστική βολή στο αίτημα ανεξαρτησίας του Πόντου επέφερε η επικράτηση του Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος δεν αναγνώρισε τη συνθήκη των Σεβρών, υπέγραψε συνθήκη φιλίας με τη Σοβιετική Ένωση και γρήγορα κέρδισε και την υποστήριξη της Δύσεως συνάπτοντας συμφωνίες οικονομικής συνεργασίας με τη Γαλλία και Ιταλία. Η ελπίδα για έναν ανεξάρτητο Πόντο είχε οριστικά χαθεί. 
Θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος, γιατρός, ιδρυτής του σωματείου "Παναγία Σουμελά" και εμπνευστής της ιδέας για ανιστόρηση της μονής της Παναγίας Σουμελά στην Καστανιά Βερμίου. Ο Φίλων Κτενίδης γεννήθηκε στη Βασίλισσα των Ποντιακών πόλεων, μέσα στα κάστρα των Κομνηνών, από γονείς Κρωμναίους, το 1889. Αποφοίτησε με άριστα από το ξακουστό Φροντιστήριο- Γυμνάσιο Τραπεζούντας το 1906. Από το 1906 έως το 1912 ήταν ανώτερος εμπορικός υπάλληλος και φιλολογικός συνεργάτης της εφημερίδας της γενέτειράς του «Εθνική Δράσις». Το 1910 εκδίδει και διευθύνει το περιοδικό «Επιθεώρηση» και την ίδια χρονιά εισάγεται στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το 1935 εκλέγεται βουλευτής Αθηνών και το 1938 εγκαθίσταται οριστικά στην Θεσσαλονίκη και ασκεί το επάγγελμα του γιατρού. Το 1950 η ιδέα για την συγκέντρωση και διαφύλαξη του ιστορικού και λαογραφικού θησαυρού του πολυϋμνητου από τον ίδιο Πόντου, του γίνεται αθεράπευτο πάθος και καταπιάνεται για το σκοπό αυτό να εκδώσει το μοναδικό στο είδος του περιοδικό «Ποντιακή Εστία» που βραβεύθηκε αργότερα από την Ακαδημία Αθηνών. Τα δε θεατρικά του έργα, δράματα, τραγωδίες, κωμωδίες και ηθογραφίες, καλύπτουν κάθε πτυχή της ποντιακής κοινωνικής και συναισθηματικής ζωής. Κυριότερα έργα του : «Ο Ξενιτέας», «Οι πατρίδες», «Ο χωρέτες», «Η προξενεία», «Ο Διγενής Ακρίτας», «Ο Μάραντον», «Ο Ζουρνάς», «Η αποθήκη της Στοφορίνας» και πολλά άλλα θα μείνουν κλασσικά για το ρεπερτόριο του ποντιακού θεάτρου. 
 |
| Ο Χρύσανθος με προύχοντες της Τραπεζούντας και Ρώσους αξιωματούχους σε αναμνηστική φωτογραφία. Τραπεζούντα 1916. |
Συγγραφικό έργο: Διευθυντής και αρχισυντάκτη της Εκκλησιαστικής Αλήθειας από το 1911. Κατά την περίοδο 1911-1913 ο Χρύσανθος έγραψε για την Εκκλησιαστική Αλήθεια ποικίλα άρθρα κυρίως εκκλησιαστικής και πολιτικής φύσεως. Στα πολιτικά πράγματα τον χαρακτήριζε η θαρραλέα στάση του εναντίον των Νεότουρκων, με αντιπροσωπευτικό δείγμα το «Στώμεν καλώς» της 10ης Σεπτεμβρίου του 1911, στο οποίο εξυμνούσε την «συντελουμένην τότε συνεννόησιν των εθνοτήτων εναντίον των Νεοτούρκων [και προέβλεπε] την επιτευχθείσα μετά εν έτος συμμαχίαν των Βαλκανικών κρατών εναντίον της Τουρκίας». Το άρθρο αυτό κόστισε την τρίμηνη παύση κυκλοφορίας της του περιοδικού με διαταγή της τουρκικής κυβέρνησης. Όσο για τα εκκλησιαστικά άρθρα του, κύριο θέμα του υπήρξε η εξυγίανση της Ιεραρχίας (την οποία εκλάμβανε ως την αριστοκρατία της Εκκλησίας) διά αυστηρής αξιοκρατικής διαλογής, σύμφωνα με τις αρχές του Pareto τις οποίες ανέπτυξε με σαφήνεια και καθαρότητα στο άρθρο του «Η εν Κίνα επανάστασις και η κυκλοφορία των αριστοκρατιών» της 7ης Ιανουαρίου του 1912. Από το μεγάλο συγγραφικό έργο του Χρύσανθου συγκρατείται κυρίως η Εκκλησία Τραπεζούντος, η οποία εκδόθηκε αρχικά στους τόμους Δ΄ και Ε΄ (1933-1936) του Αρχείου Πόντου, του περιοδικού της Εταιρίας Ποντιακών Μελετών της οποίας ο Φιλιππίδης υπήρξε ιδρυτικό μέλος. Για το έργο αυτό που εκτός από εκκλησιαστική ιστορία αποτελεί και εξαντλητική ιστορική αναδρομή για τον Πόντο, απονεμήθηκε στο Χρύσανθο το Μαυρογένειο βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών το 1937. Την ίδια χρονιά ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. 
